Jumat, 02 Oktober 2015

SKRIPSI

JURNAL
PENGARUH MODEL PAPLAJAHAN KOOPERATIF TIPE
JIGSAW MAJENG RING PIKOLIH MALAJAH
MENYIMAK SATUA BALI SISYA KELAS VII
SMPN 4 DENPASAR WARSA AJAHAN
2013/2014
Lambang IHDN Finist
       Olih
Nama       : I Komang Budi Antara
NIM         : 10.1.1.7.1.3638
E-mail      : ikomangbudiantara@yahoo.com

Institut Hindu Dharma Negeri Denpasar
Pembimbing I


Dr. Md Iwan Indrawan J.,S.S.,M.Hum.
NIP. 19730530 200112 1 001

 Pembimbing II


Ni Nyoman Mariani, S.Pd.,M.Pd
NIP. 19820920 200801 2 009

Mengetahui,
Wakil Dekan I

IGNA Wijaya Mahardika, S,Pd., M.Pd
NIP. 19811216 200501 1 003

 
RERINGKESAN
       Ring galahé mangkin sajabaning metode konvensional mangda taler kaanggén model paplajahan anyar sané inovatif minakadi model kooperatif jigsaw. Antuk punika sinah kalaksanayang seseleh indik model jigsaw. Seseleh puniki madué tatujon mangda prasida uning antuk pabinayan sané signifikan ring keterampilan menyimak satua Bali sisya sané nyarengin paplajahan kooperatif tipe jigsaw sareng sisya sané nyarengin paplajahan konvensional. Seseleh puniki marupa seseleh eksperimen antuk rancangan seseleh non-equivalent control group design. Kawentenan populasi sané kaambil ring seseleh puniki inggih punika samian sisya kelas VII SMPN 4 Denpasar warsa ajahan 2013/2014 sané akehnyané 11 kelas. Taler sampel ipun inggih punika sisya kelas VII6 pinaka kelas kontrol sane akehnyané 49 sisya miwah kelas VII11 pinaka kelas eksperimen sané akehnyané 50 sisya. Tata cara mupul data sané kalaksanayang inggih punika nganggén tata cara pratyaksa miwah ngicénin tes. Madasar antuk pikolih pengujian data post-test  kapolihang data saking kelas kontrol miwah kelas eksperimen nyihnayang maka kalih kelas berdistribusi normal utawi homogen. Krana punika kalanturang antuk uji witarka antuk uji-t. Kriteria pengujian inggih punika yéning thitung  > ttabel sinah Ho katolak miwah Ha katerima antuk derajat kebebasan dk = n1 + n2 – 2 miwah a = 5%. Pikolih  uji-t nyihnayang thitung = 3,198 miwah ttabel = 1,96 antuk dk = 97 antuk  taraf signifikansi 5%. Madasar antuk kriteria pengujian, thitung > ttabel (3,198 > 1,96) sinah Ho katolak miwah Ha katerima. Madasar antuk pikolih seseleh sekadi punika prasida kacutetang inggian wénten pangaruh sane signifikan paplajahan kooperatif tipe jigsaw majeng pikolih malajah menyimak satua Bali sisya kelas VII SMPN 4 Denpasar warsa ajahan 2013/2014.

I.    PURWAKA
       Nganinin indik pawangunan sumber daya manusia sané becik ring aab jaman sekadi mangkin, pendidikan dados unteng utama pinaka penunjang pokok utawi sarana antuk ngawerdiang indiké punika. Krana yéning nénten wénten sangu utawi bekel pendidikan punika kasengguh pinaka nyumpéna prasida masaing ring aab jamané sekadi mangkin. Olih krana punika pendidikan mangdané setata polih uratian saking kramané sareng sami, napi ké saking pemerintah, masyarakat, miwah penyelenggara pendidikan sané tiosan. Nanging sané dados pikobet iriki inggih punika asapunapi caranyané nincapang manah malajah para sisyané mangdané manah para sisyané demen ring pakaryan malajah punika pinaka pakaryan sané ngaryanang manahnyané suka miwah pinaka pikolih pengalaman hidupnyané sebilang rahina. Malajah panyutetnyané inggih punika tata cara indik sapunapi parilaksana sané medal utawi kaobah antuk latian utawi pengalaman. Malajah cutetnyané malajahin basa boya ja pakaryan sané aluh, krana punika kaweruhan saking pendidik ngamolihang tata cara ngajahin para sisyanyané sané becik mangda taler kauratiang apanga para sisyané ngaresep ring unteng paplajahan sané kaicén. Basa Bali sané pinaka basa kapertama sampun sapatutnyané prasida kalestariang pinaka basa warisan para leluhuré. Nanging yéning kacingakin ring galahé mangkin para yowanané sampun nénten demen yening polih paplajahan basa Bali.
       Sujatinyane, paplajahan basa Baliné madué papat aspek paplajahan, inggih punika aspek nyurat, ngwacén, mawacana, miwah menyimak. Maka patpat aspek punika pada saling maiketan ngwangun paplajahan basa Bali. Menyimak inggih punika pakaryan sané kaping ajeng sane kalaksanayang olih anake alit yéning kacingakin saking proses pemerolehan basa. Sadurung ipun prasida mawicara, ngawacén, asapunika taler nyurat pakaryan menyimak sané kapertama kalaksanayang. Pemerolehan keterampilan mabasa katahnyané kakawitin saking menyimak, mawicara, ngawacén, miwah nyurat. Manut H. G. Tarigan (2008: 31) menyimak adalah suatu proses kegiatan mendengarkan lambang-lambang lisan dengan penuh perhatian, pemahaman, apresiasi, serta interpretasi untuk memperoleh informasi, menangkap isi atau pesan serta memahami makna komunikasi yang telah disampaikan oleh pembicara melalui ujaran atau bahasa lisan. Menyimak pinaka pakaryan malajah nénten prasida lémpas sareng pakaryan mabasa sané lianan sekadi mawicara miwah nyurat. Olih krana punika pakaryan menyimak mangda setata kasarengin antuk pakaryan nyurat, ngwacén, utawi mawicara. Pakaryan menyimak kakawitin antuk mirengang miwah pamuputnyané ngresepang napi sané kasimak. Ring paplajahan menyimak basa Bali, guru kantun nganggen model konvensional sane kirang prasida nincapang manah sisyane rikala malajah. Olih krana punika, pendidik utawi guru katuntut mangda ngametuang manah-manah sané anyar sané matetujon prasida menahin tata cara paplajahan, sinah antuk kawéntenan manah sané anyar punika kaarepang metu paplajahan sané inovatif, taler kaarepang prasida ngawedarang manah malajah sisyané utamannyané rikala malajahin basa Bali, sinah para sisyané nadosang materi basa Baliné dados materi sané kasutresnain tur kaseneningin jagi kaplajahin. Yéning sampun sekadi punika pastika kawéntenan basa Bali prasida tetep ajeg ring tengahing kawéntenan basa asing. Penerapan piranti minakadi metode miwah model malajah patut katerapang mangdané prasida mendukung pamarginnyané tata cara paplajahan sané menarik. Guru kaarepang mangda prasida nyelehin miwah nganggén metode paplajahan sané anut tekening materi sané jagi kaajahin majeng ring para sisyannyané. R. Ibrahim miwah Nana S. Sukmadinata ring Rusman, (2012: 78) maosang soang-soang metode paplajahan madué kalewihan miwah kekirangan kacingakin saking makudang sepat, nanging sané penting majeng ring guru metode napi manten sané keanggén mangde tinas tatujon sané jagi kaaptiang.
       Olih krana soang-soang metode madué kalewihan miwah kekirangan sinah patut kawigunan metode paplajahan taler mangda kaanutang antuk kaweruhan para sisyané. Krana kaweruhan soang-soang sisyané malianan sinah guru mangda kreatif mangda prasida nyampuhang makudang-kudang metode paplajahan ring kelas. Maka dasar antuk napi sampun kawedarang ring ajeng cutetnyané akéh wénten metode malajah sané dados katerapang asapunika taler model malajah sané karancang sabecik-beciknyané nganutin panglimbakan kurikulum. Sinalih tunggil model malajah sané katah ring galahé mangkin inggih punika model malajah kooperatif. Model paplajahan kooperatif menggalakan sisya beriteraksi secara aktif miwah positif ring témpék (Slavin ring Rusman, 2012: 201).
       Model paplajahan kooperatif puniki taler madué tipe paplajahan sinalih tunggil inggih punika wénten kasengguh tipe jigsaw. Tipe paplajahan jigsaw inggih punika sinalih tunggil tipe model belajar sané nyutetang ring malajah antuk tata cara makarya sareng-sareng olih para sisyané antuk ngamolihang tatujon sané kaaptiang. Ring paplajahan menyimak satua Bali metode kooperatif tipe jigsaw puniki prasida katerapang antuk tatujon ngawedarang manah malajah para sisyané antuk tata cara malajah matémpék antuk ngarereh pisaur saking pikobet sané malianan ring soang-soang sisya ring atémpék. Indiké punika kaarepang mangda para sisyané prasida becik ngabligbagang indik pikobet sané kapolihang. Jhonson and Jhonson ring Rusman, (2012: 218) maosang pengaruh positif model paplajahan kooperatif jigsaw majeng perkembangan sisya inggih punika  (1) nincapang pikolih malajah, (2) nincapang daya ingat, (3) prasida kaanggén molihang tarap penalaran tingkat tinggi (4) nincapang metunyané manah intrinsik/kesadaran individu, (5) nincapang paiketan antarmanusa sané mabinayan, (6) nincapang sikap sisya sané positif majeng sekolah, (7) nincapang parilaksana sané becik majeng guru, (8) nincapang harga diri sisya, (9) nincapang parilaksana penyesuaian sosial sané becik majeng guru, (10) nincapang keterampilan magotong royong.
       Stephen, Sikes and Snapp ring Rusman, (2012: 220) maosang dudonan pamargi paplajahan kooperatif model jigsaw inggih punika (1) Para sisya katémpékang ring 1 ngantos 5 diri sisya, (2) Soang-soang sisya ring tim kaicén materi sané mabinayan, (3) Soang-soang sisya ring tim kaicén materi sané katugasang, (4) Anggota tim sané mabinayan sané sampun malajahin bagian/sub bab sané pateh matemu ring témpék anyar (témpék ahli) jagi mligbagang sub bab ipun, (5) Sasampun usan mabligbagan pinaka tim ahli soang-soang anggota mawali ka témpék asal miwah magilir ngajahin sawitran timnyané nganinin indik sub bab sané karesepang miwah soang-soang anggota sané lianan mirengang napi sané kaajahin, (6) Soang-soang tim nyihnayang pikolih pabligbagan, (7) Guru ngicénin evaluasi, (8) Pamuput.
       Madasar antuk napi sané sampun kawedar ring ajeng, sinah kalaksanayang seseleh majeng ring keterampilan menyimak satua Bali antuk seseleh eksperimen ring SMPN 4 Denpasar sané mamurda pengaruh model paplajahan kooperatif tipe jigsaw majeng ring pikolih menyimak satua Bali sisya kelas VII SMPN 4 Denpasar warsa ajahan 2013/2014.

II. METODE
       Soroh seseleh puniki inggih punika seseleh eksperimen, manut Wiersma ring Emzir, (2011:63) eksperimen inggih punika kahanan seseleh sané sekirang-kirangnyané wénten asiki piranti bebas, sané kasengguh pinaka piranti eksperimental. Piranti sané jagi kaeksperimenang ring seseleh puniki inggih punika model paplajahan kooperatif tipe Jigsaw. Patangkep sané kaanggen ring seseleh puniki inggih punika patangkep kuantitatif. Emzir, (2011: 28) ngawedarang indik data kuantitatif katahnyané nganggén paradigma postpositivist ring ngalimbakang ilmu pengetahuan minakadi indik sebab akibat, reduksi piranti witarka miwah pitakén spesifik, nganggé pengukuran miwah pratyaksa, taler pengujian teori. Seseleh puniki nganggén rancangan pretest-posttest non-equivalent control group design, sané nganutin pola sekadi ring sor:


Témpék Luhur
 
 


Pola :         O1     X    O2    
Témpék Sor
 
                  O1     X    O2   

Keterangan :
X               = Perlakuan
O1             = Prates
O2             = Postes
                                                                                    Emzir (2011;105)

       Témpék luhur inggih punika témpék eksperimen sané kaajahin nganggén model paplajahan kooperatif tipe Jigsaw mabinayan sareng témpék sor pinaka témpék kontrol sané kaajahin antuk model paplajahan konvensional. Nanging maka kalih témpék puniki kaicénin pre-test miwah post-test. Ring seseleh puniki kawéntenang asiki piranti bebas inggih punika model paplajahan jigsaw pinaka piranti sané kaselehin tur piranti terikatnyané inggih punika keterampilan menyimak ring palajahan satua Bali. Pamastika sumber data ring seseleh puniki inggih punika kawangun antuk populasi miwah sampel. Populasi ring seseleh puniki inggih punika samian sisya kelas VII SMPN 4 Denpasar warsa ajahan 2013/2014 sané akehnyané 11 kelas. Sampel sané kaambil antuk rumus saking Isaac miwah Michael ring Sugiono (2010: 126) wantah 2 kelas kémanten inggih punika kelas VII6 miwah kelas VII11 sané sampun pastika madué kaweruhan sané pateh krana néntenwénten parengkingan rikalaning nentuang kelas puniki. Kelas VII11 akéhnyané 50 sisya dados kelas eksperimen, miwah kelas VII6 akehnyané 49 sisya sané kadadosang kelas kontrol. Tata cara sané kaanggén rikalaning nentuang kelas eksperimen miwah kelas kontrol inggih punika teknik undi antuk ngicénin pre-test majeng ring maka kalih témpék sané matetujon nguji kesetaraan maka kalih témpék punika. Jatu seseleh sané kaanggén ring seseleh puniki inggih punika test sané marupa ­pre-test miwah post test. Uji coba jatu seseleh kamargiang antuk uji validitas, uji reliabilitas, uji daya beda, miwah uji tingkat kesukaran. Tes sané kaanggén mupulang data indik keterampilan menyimak ring paplajahan satua Bali inggih punika tes objektif pilihan ganda antuk asiki pisaur sané patut. Tes kawangun antuk 30 butir soal miwah soang-soang butir soal madué 4 alternatif pisaur. Pakebat data sane kamargiang nganinin indik uji normalitas, uji homogenitas, miwah uji witarka.

III. PIKOLIH SESELEH
3.1 Data Pikolih Jatu Seseleh
             Madasar antuk Uji Validitas, kapolihang butir soal sane valid inggih punika 30 soal. Sinah kalanturang antuk Uji Reliabilitas sane ngamolihang koefisien reliabilitas akehnyane 0,927 antuk criteria sangat tinggi. Selanturnyane kamargiang uji daya beda ngamolihang 2 soal  jelek, 18 soal cukup, 8 soal baik miwah 2 soal madue kategori baik sekali. Taler kalaksanayang uji tingkat kesukaran sane molihang pikolih inggih punika 7 soal sedang miwah 23 soal sane madue kategori cukup.
3.2 Pikolih Data Pre-test
             Madasar antuk pikolah pakebat data pre-test ring tempek eksperimen miwah tempek kontrol kapolihang:

Tabel 3.1 Tabel Nilai Statistik Pre-Test Kelas Eksperimen Miwah Kelas Kontrol
                     Témpék Eksperimen
Témpék Kontrol
Rata-rata
1
Varians
S12
183.63
138,30
Standar Deviasi
SD
13,6
11,8
Akeh Subjek
n1
50
49

Risampun kapolihang data pre-test sekadi ring ajeng, kaping ajeng kalaksanayang uji setara. madasar saking pikolih pakebat data, kapolihang thitung akehnyané 0,47. Pikolih harga punika nglantur kabandingang antuk harga ttabel antuk dk = 50 + 49 – 2 = 97 miwah taraf signifikansi 5% sinah kapolihang harga ttabel = 1,96. Madasar antuk punika krana thitung ttabel (0,47 < 1,96) sinah H0 katerima miwah Ha katolak. Indiké puniki masuksma nénten wénten pabinayan sané signifikan pikolih malajah menyimak ring paplajahan basa Bali sisya ring kelas VII6 miwah sisya ring kelas VII11 SMPN 4 Denpasar sinah maka kalih témpék kasengguh setara.
3.2 Pikolih Data Post-test
             Madasar antuk pikolah pakebat data post-test ring tempek eksperimen miwah tempek kontrol kapolihang:

Tabel 3.1 Tabel Nilai Statistik Pre-Test Kelas Eksperimen Miwah Kelas Kontrol
                       Témpék Eksperimen
Témpék Kontrol
Rata-rata
1
81,28
73,7
Varians
S12
128,37
151,55
Standar Deviasi
SD
11,33
12,31
Akehnyane subjek
n1
50
49

            Uji Witarka kalaksanayang ri sampun uji prasyarat minakadi uji normalitas miwah uji homogenitas kamargiang. Pengujian normalitas data kamargiang antuk pakebat Chi-Square. Madasar pangujian normalitas kelas eksperimen kapolihang  =  = 4,01, yéning kabandingang antuk taraf signifikansi 5% (a = 0,05) miwah derajat kebebasan (dk) = 5 kapolihang =  = 11,07, krana > sinah Ho katerima (nenten katolak). Puniki masuksma sebaran data nilaipost-test basa Bali sisya kelas VII11 SMPN 4 Denpasar berdistribusi normal. Nanging uji normalitas kelas kontrol kapolihang  =  = 3,68, yéning kabandingang antuk taraf signifikansi 5% (a = 0,05) miwah derajat kebebasan (dk) = 5 kapolihang=  = 11,07, krana>sinah Ho katerima (nenten katolak). Puniki masuksma sebaran data nilai post-test basa Bali sisya kelas VII6 SMPN 4 Denpasar berdistribusi normal.
            Ri sampun maka kalih tempek kasengguh berdistribusi normal, kalanturang antuk uji homogenitas antuk Anava Havley. Madasar saking pikolih pangitungannyané kapolihang Fhitung sané akehnyané 1,1806. Selanturnyané yening katilik kawéntenan Ftabel ring taraf signifikansi 5% antuk db pembilang= 49 - 1 = 48 miwah db penyebut = 50 – 1 = 49 inggih punika 1,60. Indiké punika nyihnayang Fhitung < Ftabel (1,1806 < 1,60), sinah H0 katerima punika masuksma varians-varians homogen.
            Ri sampun uji prasyarat nemu gelang pinaka prasyarat sane becik, sinah prasida kamargiang uji-t. saking pikolih pangitungannyane kapanggihin thitung = 3,198 miwah ttabel = 1,96, sinah punika nyihnayang thitung > ttabel. Antuk punika masuksma Ho katolak tur Ha katerima. Punika masuksma wénten pangaruh sané signifikan kaweruhan keterampilan menyimak satua Bali sisya kelas VII SMPN 4 Denpasar warsa ajahan 2013/2014 sisya sané nyarengin paplajahan nganggén model kooperatif tipe Jigsaw miwah sisya sané nénten nyarengin paplajahan antuk model paplajahan kooperatif tipe Jigsaw.

IV. PAMICUTET MIWAH PITEKET
4.1  Pamicutet
       Madasar antuk pakebat data sané kalaksanayang prasida kapolihang pamicutet miwah piteket sekadi ring sor:
1)   Rata-rata pre-test sané nyihnayang kaweruhan awal sisya kelas VII6 miwah VII11 pinaka sampel sadurung katerapang model paplajahan sané kaselehin inggih punika témpék kontrol (VII6) akehnyané 72,0 miwah témpék eksperimen (VII11) akehnyané 73,2. Uji-t sané kamargiang molihang pikolih 0,47 nglantur kabandingang antuk ttabel antuk dk 97 miwah taraf signifikansi 5% = 1,96, sinah Ho katerima masuksma nénten wénten pabinayan sane signifikan pikolih menyimak satua Bali maka kalih kelas puniki sinah kasengguh setara.
2)   Sasampun katerapang model paplajahan, kapolihang rata-rata témpék kontrol (VII6) = 73,7 miwah témpék eksperimen (VII11) = 81,28 taler uji t nyané molihang pikolih 3,198. Sesampun katerang model paplajahan kooperatif jigsaw puniki nyihnayang thitung = 3,198 miwah ttabel = 1,96 ring taraf signifikansi 5% miwah derajat kebebasan 97. Antuk minayang pikolih thitung miwah ttabel prasida kacutetang inggih punika thitung langkungan majeng ring ttabel (thitung = 3,198 > ttabel = 1,96) punika nyihnayang Ha katerima miwah Ho katolak.
3)   Pikolih pakebat uji-t nyihnayang wénten pabinayan sané signifikan kaweruhan keterampilan menyimak satua Bali sisya kelas VII SMPN 4 Denpasar warsa ajahan 2013/2014 sisya sané nyarengin paplajahan nganggén model kooperatif tipe Jigsaw miwah sisya sané nénten nyarengin paplajahan antuk model paplajahan kooperatif tipe Jigsaw. Sinah prasida kacutetang model paplajahan kooperatif tipe jigsaw sané kaanggén ring paplajahan ngicénin pangaruh sané becik majeng ring pikolih menyimak satua Bali sisya kelas VII SMPN 4 Denpasar warsa ajahan 2013/2014.

4.2 Piteket
       Wénten makudang-kudang piteket sane kawedarang nganinin indik seseleh puniki inggih punika sekadi ring sor.
1)      Majeng Sekolah
       Sekolah pinaka sinalih tunggil genah para sisyane ngarereh kaweruhan mangdané prasida ngicénin kaweruhan sané becik miwah setata ngawentenang sekancan piranti sane prasida nyarengin margi paplajahan ring sekolah, mangda becik, taler mangda tatujon paplajahan prasida kapolihang sekadi napi sané kaaptiang.
2)      Majeng Guru
       Saking akehnyané kawéntenan model utawi metode paplajahan sané dados kaanggén ring sajeroning paplajahan, guru mangda prasida milihin model/metode paplajahan taler ngadungang makudang-kudang metode paplajahan punika mangda setata prasida ngametuang manah sisyane malajah, contonyané sekadi model paplajahan kooperatif tipe jigsaw.
3)      Majeng Sisya
       Sisya mangdané setata anut antuk napi sané kanikayang olih guru ring kelas taler awig-awig ring sekolah mangda paplajahan ring kelas prasida mamargi antar miwah tatujon paplajahan prasida kapolihang, taler mangda napi sané kaajahin olih guru prasida becik karesepang.
4)      Majeng Ring Penyeleh Tiosan
       Penyeleh-penyeleh tiosan mangda setata prasida ngamargiang seseleh-seseleh sané anyar antuk pikobet sane anyar sinah prasida nglimbakang napi sané durung kauningin prasida kauningin miwah madué pikenoh majeng ring kramané. 

KAPUSTAKAAN
Emzir. 2011. Metodologi Penelitian Pendidikan: Kuantitatif dan Kualitatif. Jakarta: Rajawali Pers.
Rusman. 2012. Model-Model Pembelajaran: Mengembangkan Profesionalisme Guru. Jakarta: PT RajaGrafindo Persada.

Tarigan. 2008. Menyimak Sebagai Suatu Keterampilan Berbahasa. Bandung: Angkasa.